Overprikkeling treedt op wanneer er voor jou meer prikkels zijn dan je verwerkt krijgt.

Het wordt problematisch op het moment dat je er last van krijgt en niet meer weet hoe je terug rust vindt.

Hoe reageert iemand die overprikkeld is?

Er is geen standaardreactie. Er kan bv. onmacht optreden of je voelt agressie.

Onmacht is een meer passieve manier van reageren, agressie een meer actieve.

Het wordt moeilijk voor jou en je omgeving om op de gewone manier te communiceren. Daardoor kunnen je onmacht of agressieve gevoelens nog vergroten.

Opvallend druk of emotioneel reageren is een andere actieve manier van omgaan met overprikkeling, mensen uit je omgeving zullen niet door hebben dat je eigenlijk overladen wordt door sensorische prikkels. Anderen zullen zich terugtrekken om het te veel aan prikkels te vermijden. Je kan je ook afschermen van prikkels wat een meer passieve reactie is.

Het hoeft niet problematisch te worden als je weet en begrijpt hoe je overprikkeling ontstaat.

Onze hersenen en prikkelverwerking

Onze hersenen werken met drempels: ze laten prikkels door of remmen ze af. Op het moment van overprikkeling is de drempel laag waardoor er veel prikkels naar de hersenen geleid worden.

Omdat bij ieder van ons de drempels anders afgesteld zijn, worden we niet allemaal door dezelfde prikkels overprikkelt.  

We hebben ook 8 verschillende zintuigen en in elk zintuig kan de drempel anders zijn waardoor jij en ik door andere prikkels overprikkeld kunnen geraken.

Gevaar om van overprikkeling naar onderprikkeling te gaan

Veel mensen die kampen met overprikkeling hebben de neiging om veel prikkels te mijden. Het gevaar hiervan is dat je slap valt, het leven saai wordt, je moeilijk tot een doelgerichte actie kan overgaan. Onze hersenen hebben nl. prikkels nodig om ons goed te laten functioneren. 

Het is dus beter om de situatie die overprikkeling uitlokt goed te analyseren: Wat zorgt juist voor de overprikkeling? Als je het niet alleen lukt, vraag je best hulp van iemand die ervaring heeft met het ontleden van een situatie i.f.v. prikkelverwerking.

Hoe beïnvloed je overprikkeling?

• Op het moment zelf: Haal minstens 3 keer diep adem om je hartslag te vertragen.
• Daarna kalmeer je gemakkelijkst via je proprioceptief systeem d.w.z. dat je diepe druk nodig hebt om tot ontspanning te komen. Dit kan je bv. via een stevige knuffel van iemand die je graag hebt, iets zwaar dragen, tegen een muur gaan staan terwijl je jezelf met je rug ertegen duwt, lichtjes door je knieën buigt en je voeten op de grond voelt, op je handen gaan zitten, enkele keren een vuist maken, een wandeling, … En ondertussen blijf je rustig ademen!

• Maak een onderscheid tussen situaties die een schadelijke hoeveelheid prikkels bieden voor een bepaald zintuiglijks systeem en situaties die op zich mensen goed doen voelen (gezelschap), iets leren (uitdaging, cursus), voor vreugde zorgen (feest), …
• Sommige situaties die teveel prikkels bieden zijn ongezond voor iedereen bv. als je naar een fuif wil gaan en je weet dat de muziek daar heel luid is kan je best oordoppen gebruiken. Tegen ongezonde situaties kan je je best beschermen of vermijden (bv. brand)
• Er bestaan hulpmiddelen die je kunnen helpen om je overprikkeling te verminderen. Dit effect is slechts kortstondig als ze te veel prikkels weg nemen omdat je lichaam en hersenen prikkels nodig hebben. Als het dus hulpmiddelen zijn die prikkels wegnemen, zoals een koptelefoon, is er de kans dat het je eerst rust brengt en daarna onrust omdat je prikkels weggenomen hebt en je via onrust op zoek gaat naar prikkels.
• Hetgeen waar weinigen aan denken is dat we in stapjes kunnen leren omgaan met de zintuiglijke prikkels waarvan we snel overprikkeld raken.

In stapjes overprikkeling verminderen

Hier hangt wel een voorwaarde aan vast: de signalen die vanuit je lichaam komen, mogen geen aandacht vragen. Als je bv. naar toilet moet, stress voelt, ergens pijn hebt, ziek bent… zijn er prikkels die veel aandacht vragen en het is moeilijk voor het brein om iets nieuws te leren als er iets anders aandacht vraagt.  

Zorg er dus voor dat je lichaam en brein vrij zijn om iets nieuws te leren! Ik adviseer altijd om eerst te bekijken hoe je in contact bent met je lichaam, hoe je letterlijk in de wereld staat en beweegt: in je kracht?

Hierna zoeken uit welke prikkels voor overprikkeling zorgen en in welke situatie. Zijn er vergelijkbare situaties waarin je van die prikkels geen last hebt? Dan kan je van daaruit vertrekken om ze te leren verwerken. Bv. ‘Ik ga niet graag naar feestjes met meer dan 10 mensen.‘ Wat nader bekeken wordt het: Ik wordt onrustig en snel moe van veel geroezemoes om me heen op feestjes. Ik hou op zich wel van een feestje en interactie met andere mensen.

Positieve invloed: uitgerust, ontspannen vertrokken, mensen waarmee ik in uitwisseling kan gaan, deel van de ruimte gezien waar niet veel mensen zitten.

Negatieve invloed: kom al moe aan, voel me onzeker over mijn uiterlijk, op het laatste nippertje voor een cadeautje gezorgd, tot juist voor het vertrek druk bezig geweest.

Als deze persoon ervoor zorgt dat hij uitgerust is, een cadeautje gehaald heeft, passende kledij klaarlegt en de dag zelf tijdig stopt met zijn activiteiten om zich voor te bereiden op het vertrek, zal er rustig en ontspannen aan het feestje begonnen kunnen worden. De hersenen hebben nog niet te veel prikkels te verwerken.

Als we al gejaagd, onzeker of in stress vertrekken, kan er niet veel meer bij en is de kans op overprikkeling veel groter want zoals eerder gezegd: deze prikkels zullen al veel aandacht vragen en dan wordt het snel te veel.

Als deze persoon zich tevreden over zichzelf voelt, kan hij/zij meer aandacht besteden aan de buitenwereld en bv. opmerken dat er een rustige hoek is in de ruimte of mensen waarmee er in uitwisseling kan gegaan worden.

Het is dus veel belangrijker om je te focussen op wat je goed doet dan op wat je niet goed doet. Wat je niet goed doet, wil je niet opzoeken en soms trek je het daardoor aan omdat je hersenen er zich met bezig houden.

Wat je goed doet, kan je wel opzoeken! Als je hersenen zich hiermee bezig houden, kan je het ook gemakkelijker aantrekken en vinden.

Heel veel succes om meer vanuit balans en plezier in je leven te staan en op zoek te gaan naar wat sensorische prikkels voor je kunnen betekenen, ook al heb je soms last van overprikkeling!

Hartelijke groet
Inge

P.S. Wil je meer lezen over prikkelverwerking/sensorische integratie/sensorische informatieverwerking in het algemeen? Klik dan hier.