Zowel jij die dit leest als alle andere mensen om je heen, jong of oud, moeten prikkels verwerken.

Zie je de tekst die je nu aan het lezen bent? Welke geluiden hoor je? Voel je de hand die toetsen aanraakt? Ruik je parfum? Voel je je voeten op de grond staan? Neem je de beweging van je hoofd waar? Voel jij je ademhaling?

Dit zijn allemaal prikkels die via je zintuigen naar je brein geleid worden en daar gebeurt de verwerking van de prikkels. Dit loopt niet altijd even gesmeerd en zorgt bij iedereen al eens voor problemen, bij de ene meer dan bij de andere..

Wat is prikkelverwerking?

Prikkelverwerking is het proces waarbij onze hersenen informatie ontvangen van onze zintuigen, deze informatie interpreteren en vervolgens een passende reactie produceren. Deze reactie kan sterk variëren bv. van motorische acties (zoals bewegen, iets oprapen) tot emotionele reacties (zoals blijdschap of angst) of stressreacties.

We ontvangen prikkels via 8 zintuigen:

We hebben zintuigen die de informatie uit onze binnen- en buitenwereld ontvangen.

Iedereen kant wel de 5 bekende zintuigen nl. zien, horen, proeven, ruiken, voelen/tast die de informatie uit de buitenwereld ontvangen en doorsturen. Daarnaast zijn er ook 3 zintuigen die de informatie uit onze binnenwereld d.w.z. uit ons lichaam ontvangen en doorsturen. Het gaat daarbij over onze proprioceptie die informatie vanuit de spieren en gewrichten ontvangen, ons vestibulair systeem dat ons helpt voor het omgaan met de zwaartekracht en interoceptie die de informatie uit onze organen ontvangt zoals uit onze darmen, ons hart, longen etc. Deze interne zintuigen liggen aan de basis van onze emotionele reacties en intuïtie.

De zintuiglijke systemen moeten leren samenwerken

De 8 zintuiglijke systemen moeten samenwerken om ons te ondersteunen in ons dagelijks functioneren, zoals bij het fietsen, poetsen, schrijven, luisteren, aandacht richten, koken, sociale interactie aangaan, …

Om bijvoorbeeld te kunnen schrijven moeten je proprioceptie en vestibulair systeem samenwerken om te kunnen zitten en kleine evenwichtsaanpassingen te doen. Je hebt ze ook nodig om de schrijfbeweging uit te voeren en gepaste kracht te gebruiken. Deze zintuigen ondersteunen ook dit hele proces zodat je handen en ogen kunnen samenwerken. Het tactiel systeem zorgt ervoor dat je de aanraking voelt met de pen zodat je de pen in je hand voelt en niet laat vallen. Je voelt daardoor ook het contact met het papier, de tafel, ondergrond…

Als we de prikkels kunnen verwerken voelen we ons in balans

Zintuiglijke prikkels zijn voedsel voor ons zenuwstelsel. Als we de prikkels verwerkt krijgen, ervaren we balans. We kunnen ook tot rust komen of in actie schieten als dat nodig is.

Een voorbeeld zijn tastprikkels als voedsel voor ons zenuwstelsel. Als we niet aangeraakt worden, gaan we dood.

Het is ook altijd moeilijker als een zintuiglijk systeem niet (goed) werkt want dan moeten we dit compenseren via andere zintuiglijke systemen. Iemand die blind is weet maar al te goed hoeveel meer informatie hij nodig heeft vanuit het tastzintuig en het gehoor maar ook via geur of diepe druk.

Hoe begrijp je prikkelverwerkingsproblemen?

Wanneer de samenwerking tussen de zintuigen en het brein niet soepel verloopt, kunnen er prikkelverwerkingsproblemen ontstaan. Dit betekent dat het brein moeite heeft met het ontvangen, organiseren, interpreteren of reageren op de zintuiglijke informatie.

Problemen bij het opvangen van prikkels

Het kan zijn dat sensaties niet goed worden opgevangen door de zintuigen, omdat de zintuigen zelf niet goed werken, zoals bij slechtziendheid of slechthorendheid. Ook kunnen mensen bv. vestibulaire organen hebben of 1 orgaan dat niet goed functioneert. Ze zullen moeite moeten doen om dit te compenseren met informatie uit andere zintuiglijke systemen. Dit kan ook erg vermoeiend zijn waardoor ze meer rust nodig hebben.

Problemen bij het filteren van prikkels

De filtering van zintuiglijke prikkels in de hersenen is bij iedereen verschillend. Het kan ook bij elk zintuiglijk systeem wat anders verlopen.

Soms worden er te weinig prikkels weg gefilterd waardoor prikkels in een bepaalde situatie te sterk binnenkomen en tot overprikkeling kunnen leiden. Ook in situaties waarin we ons onveilig voelen, zijn we veel alerter dan als we ons veilig voelen. We geraken dan sneller in de overprikkeling.

Prikkels kunnen ook onvoldoende sterk binnenkomen in de hersenen. Dit kan leiden tot ondergevoeligheid voor bepaalde zintuiglijke prikkels en tot onderprikkeling. We schieten dan niet of te laat in actie en missen informatie. Het kan ook zijn dat we prikkels gaan zoeken om toch iets te ervaren of om alert te blijven. Anderen kunnen ons dan storend vinden omdat we ‘druk’ zijn.

Problemen bij het interpreteren van prikkels

Er kunnen problemen zijn bij het combineren en ‘lezen’ van de binnenkomende prikkels, bijvoorbeeld doordat bepaalde delen van de hersenen niet goed functioneren of dat er onvoldoende samenwerking is tussen verschillende hersengebieden.

Iemand kan ook originele, niet gebruikelijke verbanden leggen tussen prikkels, omdat de situatie anders waargenomen wordt en er ook een andere betekenis gegeven wordt.

Deze problemen in de prikkelverwerking kunnen leiden tot “gedragsproblemen”, omdat het voor iemand moeilijk is om adequaat te reageren op de binnenkomende prikkels.

Het kan ook zijn dat iemand daardoor problemen heeft met het plannen en organiseren van zijn bewegingen wat kan leiden tot onhandigheid, vaak vallen of stoten, in groep functioneren etc.

Het is dus in deze gevallen altijd zinvol om te kijken hoe dit gedrag ontstaat zodat we deze personen kunnen begrijpen en kunnen ondersteunen.

Gevolgen van prikkelverwerkingsproblemen

Prikkelverwerking heeft invloed op vele facetten van ons leven bv. op motoriek, zelfvertrouwen, leren, omgaan met emoties, sociale interactie, aandacht richten. Dit wordt allemaal beïnvloedt door onze zintuiglijke prikkelverwerking.

Problemen met prikkelverwerking komen vaak voor bij mensen met diagnoses als autisme, ADHD, dyslexie, DCD, dyscalculie en dementie maar ook bij mensen zonder deze labels. Veel hoogsensitieve mensen hebben ook een andere prikkelverwerking en kunnen baat hebben om van hieruit begeleidt te worden. Bij hoogbegaafde kinderen zien we ook vaak dat ze te veel in hun hoofd zitten en te weinig contact hebben met hun lichaam.

Wil je meer weten over je eigen prikkelverwerking of dat van een kind?

Het begrijpen van prikkelverwerking en de bijbehorende problemen kan een wereld van verschil maken in het leven van mensen die hiermee te maken hebben. Het zorgt voor inzicht en biedt handvatten om beter met deze uitdagingen om te gaan.

Kijk dan eens in onze agenda voor een webinar of cursus.

Je kan ook contact opnemen voor een afspraak met iemand die je kan begeleiden vanuit de prikkelverwerking.